Hristiyanlık tarihi 2,000 yıldır devam eden bir öyküdür. Bu öyküye yön veren önemli ilahiyatçılar ve kilise önderlerinin büyük bir kısmı günümüz Türkiye sınırları içerisinde yaşadı. Ayrıca öykümüzde önemli rol oynayan kiliseler de bugünkü Türkiye topraklarındaydı.
Örneğin, 6. yüzyılın ortasında, İmparator I. Justinianus’un döneminde, Roma İmparatorluğu’nda “Pentarşi” (İng. pentarchy) diye adlandırılan bir kilise yönetim sistemi resmiyet kazandı. Bu sistemde Hristiyanlık beş bölgeye bölündü ve her bölgenin bir merkezi vardı. Bu merkezler Roma, Konstantinopolis (yeni ismiyle İstanbul), İskenderiye, Antakya, ve Yeruşalim idi. Erken Hristiyanlığın beş merkezinden ikisi günümüz Türkiye topraklarındaydı.
Bizans İmparatorluğunun başkenti olmakla beraber, Konstantinopolis şehri zamanla doğu Hristiyanlığın merkezi haline geldi. Kilise olarak inşa edilen Ayasofya çok uzun bir süre dünyanın en büyük kubbeli kilisesiydi. Ortodoks mezhebinin en yetkili mertebesi olan İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi günümüzde faaliyet göstermeye devam ediyor.
Ayrıca, Hristiyanlık tarihinde “kilise babaları” olarak adlandırılan önemli şahıslar vardır. Yazdıkları eserler Hristiyan teolojisi için büyük bir önem taşıyor. Aşağıdaki listede günümüz Türkiye topraklarında aktif olan bazı kilise babalarını, yaşadıkları yerleri ve tahmini doğum ve ölüm yıllarını görebilirsiniz.
- Antakyalı İgnatius (Antakya, M.S. 35-110)
- Polikarp (İzmir, M.S. 69-155)
- Sardisli Melito (Sardis [bugünkü Manisa], ölüm M.S.180)
- Nenizili Gregorios (Kapadokya ve İstanbul, M.S. 330-390)
- Nissalı Gregor (Kapadokya, M.S. 332-394)
- Kayserili Basil (Kapadokya, M.S. 329-379)
- Epifanios (Kıbrıs, 320-403)
- İoannis Hrisostomos (İstanbul, 349-407)
Bu liste elbette bu şekilde uzayıp gidebilir. Küçük bir araştırma ile her bir kilise babası hakkında daha fazla bilgiye ulaşabilirsiniz.
Hristiyan tarihinde büyük bir önem taşıyan Ayasofya Kilisesi artık İstanbul’da bir cami olarak varlığını sürdürüyor.
Pentarşinin beş yetki merkezi. Antakyalı İgnatius İsa’ya olan imanı yüzünden Roma’da şehit edildi.
İoannis Hrisostomos İstanbul’da önemli bir kilise önderiydi.
Sonuç
Günümüzde ne yazık ki Hristiyanlık bu topraklara batıdan gelmiş ve dışarıdan zorla aşılanmaya çalışılıyor gibi algılansa da aslında durumun böyle olmadığını görüyoruz. Mesih izleyicilerine “Hristiyan” isminin verildiği yerin Antakya olduğunu ele alacak olursak, bu fikrin aksine Hristiyanlığın günümüz Türkiye topraklarında doğduğunu söyleyebiliriz. Kutsal Yazılar ve tarihi veriler ışığında Türkiye toprakları Hristiyanlık tarihi açısından gerçekten çok önemli. Ve bu açıdan dünyada bu kadar zengin başka topraklar yok. Haliyle Hristiyanlık bizim topraklarımızın, bir mirası olarak ele alınmalı, yaşatılmalı ve korunmalıdır. Bu konuda fazla bilgiye sahip olmak isterseniz yazımız içerisindeki dipnotlarda yer alan kaynakları inceleyebilir, yakınınızda bulunan bir protestan kilisesinden ya da internet üzerinden basit bir form doldurarak ücretsiz İncil edinebilirsiniz.